Tài chính phim: Tiền đâu làm phim ngắn?
Chào các anh chị và các bạn. Trước khi đi vào tài chính cho một dự án phim dài, mình xin đưa ra góc nhìn về việc tìm kinh phí để làm phim ngắn ở Việt Nam, cũng là một bước để học và tập luyện chuẩn bị cho dự án dài hơi hơn.
Tự đầu tư
Đây có lẽ là hình thức chủ yếu với phim ngắn, cho dù là phim tốt nghiệp hay phim của những người đã ra trường. Với rất nhiều người, việc tự bỏ tiền túi ra làm để không bị những ràng buộc hay yêu cầu từ nhà tài trợ (hoặc một bên nào đó) ảnh hưởng tới sáng tạo, tới câu chuyện là động lực cho họ. Mình cũng đã từng vài lần phải làm vậy với những phim ngắn ở giai đoạn đầu và mình cũng nhận ra nhiều điều sau những vấp ngã, ấy là hãy gắng vận dụng các nguồn để không phải bỏ tiền túi ra nữa.
Gia đình, người thân, những người bạn
Đây là nguồn thứ hai mà các nhà làm phim hướng tới. Những người bạn có thể cùng nghề hoặc ngoài nghề. Nếu là người không cùng công việc với bạn, hãy chia sẻ với họ sau khi bạn đã có sự chuẩn bị tốt (như bản sơ lược về dự án hoặc proposal, kế hoạch triển khai, hay ít nhất cũng phải là một câu chuyện mà bạn sẽ làm). Bạn sẽ nhận được những góc nhìn về câu chuyện từ họ, một điều trên khía cạnh khán giả tương lai. Ngoài ra, họ có thể chính là những người sẽ cho tiền bạn, không thật nhiều thì cũng tiếp thêm năng lượng cho bạn, nếu họ thích câu chuyện hoặc rất muốn ủng hộ bạn. Còn với những người bạn trong nghề, sẽ là tuyệt vời nếu có được họ hỗ trợ, tham gia dự án với tinh thần phim của bạn như là như đứa con của họ.
Các nguồn, quỹ tài trợ
Có một số workshop, seminar, film lab hay liên hoan phim trên thế giới có quỹ cho phim ngắn, tuy nhiên, tiền thì ít mà dự án đăng kí thì nhiều nên sẽ không dễ dàng để dự án của bạn nằm trong số ít ỏi nhận được đó. Vì vậy, các nhà làm phim nên hướng đến các nguồn tài trợ trong nước mà khả thi hơn như các trung tâm hỗ trợ làm phim, các không gian văn hoá, nghệ thuật, các tổ chức phi chính phủ … khi có dự án phù hợp, hoặc tạo dự án phù hợp để có thể xin tài trợ từ họ.
Các cuộc thi
Hiện ở Việt Nam có không ít các cuộc thi làm phim ngắn, nhất là do các công ty hay thương hiệu nào đó tổ chức, nhưng có vẻ không thu hút được nhiều sự quan tâm, bởi đa phần các bạn làm phim không mặn mà. Nếu bạn thực sự muốn tập kể chuyện, thực hành những gì mình được học, được đọc thì hãy nắm lấy nó, tìm một câu chuyện phù hợp để có thể có khả năng thắng giải. Một cuộc thi về phim ngắn có trao giải và tài trợ kinh phí rất lớn hiện có ở Việt Nam do một công ty phát hành tổ chức cũng là một nguồn tốt để các nhà làm phim có thể tìm kiếm tài chính cho dự án của mình.
Các thương hiệu
Không ít nhà làm phim trẻ nghĩ rằng sẽ không dễ để xin tài trợ cho phim ngắn của họ. Nhưng sự thực thì cản trở đó trước tiên nằm ở chính họ, bởi họ muốn tìm kiếm sự tự do trong sáng tạo hơn là bị ràng buộc bởi những yêu cầu từ một bên nào đó. Tuy vậy, không phải bất kì tài trợ nào từ các nhãn hàng cũng kèm theo yêu cầu gây khó khăn cho nhà làm phim. Dự án phim Lam của nữ đạo diễn Quản Phương Thanh nhận được hỗ trợ máy quay của Canon, nhưng họ cũng không hề có những văn bản hay ràng buộc khắt khe nào với nhà làm phim. Nếu xử lí tốt, phim ngắn của bạn sẽ nhận được không chỉ tiền mặt, mà có thể cả sản phẩm (phương tiện như xe cộ, đồ ăn uống, đạo cụ, trang phục …) từ một thương hiệu nào đó, nếu bạn thuyết phục được họ với câu chuyện của mình, hoặc sự linh hoạt về kịch bản, để thống nhất được cách thức thể hiện liên quan tới thương hiệu/sản phẩm của một công ty hay tổ chức nào đó.
Ở khía cạnh chủ dự án, đạo diễn
Nếu bạn có một câu chuyện hay một dự án rất muốn làm, trước tiên hãy tìm một người đồng hành quen thuộc cho mình đã, ấy là nhà sản xuất. Người này sẽ cùng bạn lo lắng và giải quyết những khó khăn của dự án, cùng với bạn đi tìm những thành viên còn lại và thuyết phục họ tham gia. Việc có được những người cùng chung một hướng để kể câu chuyện sẽ là một hạnh phúc, và khi ấy, các thành viên sẽ gắn kết hơn, có thể, cho cả những dự án sau này. Và, bạn cũng không nên quên đi tìm các nhà sản xuất điều hành hoặc nhà sản xuất liên kết tiềm năng, họ có thể là bất cứ ai trong mối quan hệ của bạn (dù là người mới quen), để họ có thể đi tìm tài chính (đơn giản như một chuyến vận chuyển giá 0 đồng, giúp bạn thuê bối cảnh, trang phục, đạo cụ … với chi phí hữu nghị hoặc miễn phí …), tìm diễn viên (một người nổi tiếng, một người phù hợp cho vai diễn mà không mất chi phí …), kết nối với các tổ chức (một đơn vị tài trợ, công ty cho thuê thiết bị, hay một công ty hậu kì …), hay cá nhân (giám tuyển các liên hoan phim, một nhà đầu tư thiên thần …).
Crowdfunding
Một hình thức tìm kiếm tài chính mới dựa trên sự đóng góp/tài trợ của cộng đồng. Nếu dự án của bạn có sức hấp dẫn đặc biệt, có tính thuyết phục thì có thể đây sẽ là nơi bạn kiếm đủ kinh phí để quay phim. Một phim ngắn đã rất thành công với cách thức này là Bạn cùng phòng, dự án của đạo diễn Nguyễn Lê Hoàng Việt, được sản xuất bởi công ty Ever Rolling Films, mà bạn có thể tham khảo.
Các công ty sản xuất
Đa số các phim ngắn được tự tổ chức sản xuất bởi cá nhân chủ dự án (mà đa phần là đạo diễn). Điều này có những thuận lợi nhất định nhưng sẽ tốt hơn nếu có một công ty đứng ra sản xuất. Đầu tiên là những hỗ trợ về mặt tài chính, nhân lực (trường hợp công ty đó không có nhiều nhân sự tham gia thì họ cũng sẽ hỗ trợ bạn tìm kiếm khoả lấp các vị trí đó phần nào); đồng thời, tránh những rủi ro có thể xảy ra, đảm bảo an toàn cho các thành viên trong quá trình thực hiện dự án; bảo vệ dự án của bạn trước các vấn đề về mặt thủ tục giấy tờ về kế toán, bối cảnh hay giấy phép quay, vấn đề pháp lý nói chung hay một kiện tụng pháp lý nào đó; và cuối cùng, có thể đưa phim ngắn của bạn đi xa hơn, tới các hoạt động của điện ảnh (hội thảo, khoá học, phòng thí nghiệm phim hay liên hoan phim) để từ đó, mở ra những cơ hội mới với các dự án sau của bạn. Vì thế, nếu bạn có một dự án và thiếu nhiều điều kiện để tiến hành, đừng ngần ngại gửi nó đi và tìm gặp những công ty sản xuất này, biết đâu bạn sẽ tìm được một nơi đỡ đầu để mở ra cho dự án những thuận lợi về sau.
P/S: xin được trích tấm poster phim ngắn À La Carte của đạo diễn trẻ ít tăm tiếng Jay Do, một phim ngắn được thực hiện bởi phần lớn vốn của 5cores Production một công ty sản xuất ở Hà Nội, với tài trợ máy quay của FujiFilm Việt Nam, hỗ trợ thiết bị Hanoilens và tài trợ chỉnh màu từ Pixelsgarden Post.
Bài chia sẻ của Tuan Do trên Group Filmmakers in Vietnam