Nhà sản xuất thì làm gì?

Chào các anh, chị và các bạn. Mình là Tuân (Facebook: Tuan Do), ở Hà Nội, hiện đang theo tìm hiểu và từng bước thực hành trong mảng sản xuất. Hẳn nhiều bạn có câu hỏi nhà sản xuất thì làm gì? Hôm nay, mình xin mạo muội chia sẻ với các thành viên trong nhóm công việc của vị trí này theo hiểu biết hạn hẹp của mình.

Không giống các vị trí khác trong đoàn phim mà ta có thể phần nào đoán được công việc của họ qua định danh một cách cụ thể như đạo diễn, đạo diễn hình ảnh, … công việc của một nhà sản xuất không dễ để hình dung hay tóm lược bởi người này phải làm nhiều thứ khác nhau trong các giai đoạn của một dự án phim. Và những điều mình liệt kê ở dưới đây có thể là những việc mà một nhà sản xuất sẽ hay có thể phải làm, còn trong những dự án lớn và có các nhân sự chuyên biệt (như Line Producer, Production Manager hay Production Supervisor) sẽ hỗ trợ nhà sản xuất phụ trách những khía cạnh đó.

Giai đoạn phát triển dự án

Giai đoạn phát triển dự án, là bước khởi đầu của tất cả mọi thứ. Nhà sản xuất manh nha ý tưởng làm một phim nào đó, người này sẽ cần có trong tay kịch bản với đầy đủ quyền để có thể sản xuất thành phim. Kịch bản có thể đến từ việc nhà sản xuất thuê một biên kịch để viết một kịch bản, hay mua kịch bản từ biên kịch, hoặc cộng tác với một đạo diễn đã có kịch bản. Kịch bản cũng có thể đến từ các nguồn khác có sẵn ý tưởng hay câu chuyện để có thể chuyển thể, từ văn học (truyện, tiểu thuyết, hồi kí, thơ ca …), từ sân khấu (kịch, nhạc kịch), truyện tranh, games, hoặc từ việc làm lại một phim đã có.

Sau đó, nhà sản xuất sẽ cần làm việc để có quyền hợp pháp trong việc sản xuất kịch bản (hoặc chuyển thể, làm lại) đó. Khi đã có kịch bản, người này sẽ tiến đến bước tiếp theo trong giai đoạn phát triển dự án là tìm kiếm tài chính cho phim. Nhà sản xuất sẽ mang dự án (với câu chuyện là thứ cốt lõi, cùng với bản kế hoạch kinh doanh, proposal) đi chào các hãng phim, các nhà đầu tư (tổ chức, cá nhân), các quỹ tài trợ, hỗ trợ, các nhãn hàng/thương hiệu, và thậm chí có thể là các đạo diễn, diễn viên (những người có thể bỏ tiền đầu tư cho phim ở mức độ nào đó), rồi gia đình, bạn của họ … để có tiền làm phim.

Giai đoạn sản xuất

Giai đoạn sản xuất, là quá trình tiến hành kịch bản thành phim. Nhưng trước khi quay, dự án sẽ cần được tiền kì và nhà sản xuất sẽ làm những công việc để có thể chuẩn bị tốt nhất trước khi phim được bấm máy. Nhà sản xuất lúc này đã có nhiều hơn những cộng sự trong tổ của họ để làm những công việc liên quan tới giấy tờ, văn bản (hợp đồng, thoả thuận, biểu bảng …) cũng như làm việc với các đối tác, các nhà cung cấp (thiết bị, bảo hiểm, vận chuyển …). Người này cũng giữ vị trí chủ yếu trong việc tập hợp các thành viên của đoàn phim, ngoài các vị trí chính được gây dựng trong giai đoạn đầu (biên kịch, đạo diễn, đạo diễn hình ảnh, thiết kế sản xuất) thì những người còn lại trong các tổ (tổ sản xuất, tổ đạo diễn, tổ quay, tổ thiết kế, tổ âm thanh …) cần được lấp đầy (tuỳ theo quy mô dự án).

Nhà sản xuất tham gia tích cực vào việc tuyển diễn viên (với một số dự án thì đã có sẵn những diễn viên chính, lúc này chỉ tuyển cho các vai thứ chính hoặc phụ), khảo sát bối cảnh, thiết kế, tập diễn, kiểm tra thiết bị … tất cả chỉ để cho Giờ Hoàng Đạo, hay ngày quay đầu tiên, được bắt đầu. Và từ lúc máy chạy, nhà sản xuất sẽ cùng với những người trong tổ tiếp tục các công việc liên quan tới quản lý (dòng tiền cũng như tài chính tổng thể, bối cảnh, nhân sự, …), giấy tờ (hợp đồng mới, lịch quay, các loại báo cáo …), cũng như điều phối (mang tính tổng thể, chứ không phải tính chất điều phối của vị trí Production Coordinator), giám sát sự vận hành của các tổ cũng như đoàn phim nói chung, để việc quay diễn ra thuận lợi, trơn tru cho tới khi phim được quay xong.

Và tiếp nối là làm hậu kì. Với những sự chuẩn bị từ trước đó (giai đoạn phát triển và sản xuất, nhà sản xuất làm việc với các nhạc sĩ, nhà soạn nhạc, ca sĩ …), lúc này dự án đã có âm nhạc, có thể đã có bản dựng nháp (quá trình dựng bắt đầu ngay từ khi quay) để bước vào việc chỉnh màu, thiết kế âm thanh và hoà trộn các nguyên liệu hình ảnh, âm thanh, âm nhạc cho bản dựng cuối cùng. Nhà sản xuất giám sát, hỗ trợ để hậu kì phim được hoàn thành nhanh và thuận lợi nhất có thể. Ở một số dự án lớn, nhà sản xuất có thể có sự hỗ trợ và phụ trách từ một nhà sản xuất hậu kì nhưng sự giám sát vẫn luôn được duy trì.

Giai đoạn phát hành

Giai đoạn phát hành, và có thể, tham gia các liên hoan phim. Phim phát hành ra có khả năng nhận được sự quan tâm cũng như số lượng khán giả xem nhiều hay không có vai trò quan trọng của tiếp thị và quảng cáo. Trước khi phim được phát hành thì phần lớn các nhà sản xuất đã tìm được nhà phát hành cho mình.

Nhà sản xuất (với sự lựa chọn và định hướng ở những giai đoạn đầu, đã có các tài liệu trong tay như poster, teaser, trailer …) sẽ cùng bộ phận tiếp thị (Marketing) của nhà phát hành tiếp tục các công việc tiếp thị, quảng cáo phim vốn đã được tiến hành từ khi bắt đầu dự án (ví dụ như họp báo ra mắt dự án, với nhiều dự án như vậy), từ sau khi phim được dựng xong cho tới thời điểm phim ra rạp và cả sau đó, cho tới khi phim không còn ở rạp.

Một số phim không có nhiều kinh phí cho tiếp thị, quảng cáo phim thì nhà sản xuất có thể tự mình lo việc này với sự hỗ trợ của bộ phận tiếp thị (Marketing) mà người này lập ra, hoặc nhưng nhà sản xuất muốn tác động (hoặc chủ động) nhiều hơn trong việc tiếp thị, quảng cáo phim thì tạo riêng đội ngũ của mình cho dù có bộ phận chuyên trách của nhà phát hành và phần quảng cáo của hệ thống rạp.

Nhà sản xuất cũng tính toán và lựa chọn việc phim có tham gia liên hoan phim nào trước khi phát hành rạp hay không (với những liên hoan phim quy định phim tham gia chưa phát hành ở rạp), hay nhà sản xuất cần nắm được tính chất, đặc điểm của các liên hoan phim để lựa chọn việc gửi đi cho phù hợp hoặc có khả năng thắng giải, cùng tất cả các công việc để tiến hành các thủ tục gửi phim này.

Tạm kết

Trên đây là những sơ lược về công việc của một nhà sản xuất ở từng giai đoạn của một dự án, mà ẩn dưới đó là vô số các vấn đề mà một nhà sản xuất phải đương đầu và cần các kĩ năng khác nhau để giải quyết. Những gì mình chia sẻ ở trên có thể chưa đúng hay chưa rõ ràng hoặc thiếu sót, rất mong các bạn góp ý và cùng nhau trao đổi thêm.

Bài tiếp theo: Thực sự thì nhà sản xuất làm gì?