Nếu cách đây 10 năm, nói đến tỉ lệ khung hình sẽ chỉ gói gọn trong 4-5 gạch đầu dòng là hết. Nhưng hiện nay, thế giới của Aspect Ratio vô cùng phong phú và đa đạng. Sự phát triển của máy quay số, điện thoại thông minh cùng mạng xã hội đã góp phần khiến thúc đẩy nền công nghiệp sản xuất video và phim, nhưng nó cũng góp phần khiến cho những người mới bước chân vào con đường làm phim/video lạc trôi giữa rất nhiều các khái niệm. Trong đó có khái niệm Aspect Ratios – Tỉ lệ khung hình.
Aspect Ratio là gì?
Aspect Ratio là tỉ lệ khung hình, nó được tính bằng tỉ lệ giữa chiều rộng (width) với chiều cao (height) của khung hình video/film. Chúng có thể được diễn tả bằng một tỉ lệ 4:3, 16:9 hoặc 1,33:1, 1,85:1 hoặc ngắn gọn chỉ còn 1,33, 1,85. Nói đơn giản, Aspect Ratio là hình dạng khung hình, trong thế giới ngày nay, nó có thể là hình vuông (1:1), hình chữ nhật ngang (1,33:1, 1,78:1), hoặc hình chữ nhật đứng (1:1,78).
Cần phân biệt tỉ lệ khung hình (Aspect Ratio) với tỉ lệ màn hình hiển thị (Display Aspect Ratio) của TV, màn hình máy tính, điện thoại, … tuy rằng chúng rất liên quan đến nhau. Khi nhắc đến Aspect Ratio, thì đó là nói đến tỉ lệ khung hình hình ảnh video/film. Nhìn vào lịch sử phát triển của film/video, có thể thấy mỗi Aspect Ratio được hình thành để phù hợp với Display Aspect Ratio của giai đoạn đó.
Tỉ lệ khung hình phổ biến hiện nay
Mặc dù có rất nhiều Aspect Ratios tồn tại trong thế giới video/film ngày nay. Bất cứ một nhà làm phim/video nào cũng có thể tạo ra tỉ lệ tùy thích với ý đồ kể chuyện của mình, rồi phát hành trên các phương tiện/nền tảng mà họ muốn. Hình ảnh phát hành đó có thể kèm pillarbo (hộp dọc) hoặc letterbox (hộp ngang). Tuy vậy, vẫn có một số tỉ lệ tiêu chuẩn được áp dụng phổ biến hiện nay bao gồm:
Tỉ lệ 1:1 và 1:1,78 (9:16) được áp dụng rộng rãi trên các mạng xã hội hiện nay: Facebook, TikTok, Twitter, Instagram. Sự phát triển bùng nổ của điện thoại thông minh, mạng xã hội với số lượng người sử dụng lên đến hàng tỉ người đã khiến việc sản xuất video chưa bao giờ dễ dàng như bây giờ. Thói quen của người dùng cộng với tỉ lệ màn hình hiển thị của smartphone đã buộc nhiều đơn vị sản xuất video/film chuyên nghiệp cũng phải thay đổi, chấp nhận tạo ra những nội dung video có tỉ lệ vuông hoặc đứng để phù hợp với cách xem mới của người dùng, và đạt hiệu quả truyền thông tốt nhất.
Tỉ lệ 1,78:1 (16:9) hiện đang được xem là tỉ lệ tiêu chuẩn cho khung hình video phát sóng trên TV hiện nay. Trước năm 2012, có các loại màn hình tỉ lệ 5:4, 4:3, … nên Aspect Ratio 1,33:1 còn thông dụng. Từ năm 2012, tỉ lệ màn hình 16:9 đã trở thành tiêu chuẩn chung cho tất cả các màn hình máy tính, TV nên đến nay, tỉ lệ khung hình 16:9 được xem là tiêu chuẩn cho TV và TVC.
Tỉ lệ 1,85:1 và 2,35:1 được xem là tỉ lệ chuẩn cho phim chiếu rạp. Trong đó 1,85 là tiêu chuẩn màn hình rộng phim 35mm, còn 2,35 là tiêu chuẩn màn hình rộng cho phim 35mm anamorphic. (Bản thân người viết chưa có nhiều kiến thức về mảng này nên xin phép không lạm bàn sâu.)
Tôi nên chọn tỉ lệ nào?
Theo Shane Hurlbut, thành viên của ASC, cũng như nhiều nhà làm phim chuyên nghiệp, Aspect Ratio không đơn giản là chọn một khung hình có tỉ lệ chỉ để mang đến cảm giác “cinematic” hơn. Mỗi tỉ lệ bạn chọn sẽ ảnh hưởng đến việc bố cục/tạo hình của từng khung hình của phim, nên nó cũng sẽ góp phần làm nổi bật cá tính/tâm lý của từng nhân vật trong phum, cũng như truyền tải ý nghĩa/nghệ thuật cho/của bộ phim đến với khán giả.
Hoặc bạn có thể tùy vào việc phim/video sẽ phát hành trên kênh nào để chọn tỉ lệ khung hình phù hợp với nền tảng đó.
Còn nếu bạn không biết phải chọn tỉ lệ nào nữa thì lời khuyên của mình là hãy chọn 1,78 (16:9). Bởi thứ nhất: tất cả các thiết bị ghi hình số hiện nay đều ghi hình ở tỉ lệ 16:9. Thứ hai: như đã đề cập ở trên, tất cả các màn hình TV, máy tính hiện nay được sản xuất ra đều có tỉ lệ màn hình là 16:9. Và thứ ba: 1,78 là tỉ lệ rất gần với 1,85 – chuẩn phim chiếu rạp phim 35mm hiện nay. Nên nếu chọn 1,78, video/phim của bạn hiển thị trên nền tảng nào cũng đều an toàn.
Nguồn tham khảo:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Aspect_ratio_(image)
- https://en.wikipedia.org/wiki/Display_aspect_ratio
- https://www.hurlbutacademy.com/ by Shane Hurlbut, ASC
- Film on Video: A Practical Guide to Making Video Look like Film by Jonathan Kemp
- Digital Cinematography: Fundamentals, Tools, Techniques and Workflows by David Stump, ASC