Video color 101: Video color mode

(iFilmmaking) Nếu bạn tự tìm hiểu về màu sắc, chắc chắn bạn sẽ bị lạc trôi vào một ma trận kiến thức. Có hàng triệu kiến thức về màu đã được đăng tải và chia sẻ trên internet. Bất kể là bạn dùng từ khóa là tiếng Anh hay tiếng Việt. Hiểu được về màu, hiểu ý nghĩa của màu khi nó xuất hiện đơn lẻ, hiểu được ý nghĩa khi kết hợp các màu để tạo ra sự hài hòa là quá trình mà bạn sẽ phải lần lượt trải qua. Đó là quá trình kết hợp của kỹ thuật và nghệ thuật. Ở bài viết này, chúng ta hãy bước vào bước đầu tiên: Hiểu về màu video.

Colors vs. non-colors

Các quảng cáo về màn hình hiển thị như điện thoại, tivi, màn hình máy tính thường nhấn mạnh đến việc hiển thị được hàng triệu màu sắc rất sinh động, chân thực. Rồi bản thân chúng ta cũng thấy có hàng triệu màu sắc tồn tại trong cuộc sống thực. Vậy làm sao để có thể hiểu được và làm chủ được cả triệu màu đây? 

Việc đầu tiên bạn cần phải nắm được là phân biệt được màu có màu (chromatic colors) và màu không chứa màu (achromatic colors). Hay nói ngắn hơn là màu (color) và không màu (non-color).

Khi nói đến color hay chromatic color, hãy nghĩ đến cầu vồng hoặc bánh xe màu (color wheel) rất sặc sỡ các màu từ đỏ-cam-vàng-lục-lam-chàm-tím. Những màu sắc đó cùng mức độ đậm nhạt tươi sỉn của chúng được gọi là màu. 

Những thứ khác không có ở bánh xe màu không được gọi là màu. Chúng được gọi là noncolor hay achromatic color, có nghĩa là không màu (without color), hay màu câm, hay màu trung tính. Chúng gồm có đen (black), trắng (white) và các sắc độ của đen và trắng, trong đó có xám/ghi (grey/gray).

Việc phân biệt rạch ròi hai khái niệm này tuy rất đơn giản, nhưng lại là yếu tố cốt lõi đầu tiên để hiểu về màu.

Chromatic & Achromatic colors. Nguồn: color-meanings.com

Primary colors

Color wheel là tập hợp tất thảy những thứ được gọi là màu, nếu dùng công cụ lấy mã nó có thể lên đến hàng triệu mã màu. Nhưng cả triệu màu này thực ra lại có thể tạo ra được bằng cách kết hợp một vài màu (ở dạng tinh khiết) lại với nhau. Những màu này được gọi là primary colors. Primary colors thường được dịch là màu cơ bản, màu gốc hay màu nền tảng. 

Những màu được tạo ra khi kết hợp các primary colors được gọi là secondary colors. Kết hợp các Secondary Colors tiếp sẽ tạo ra Tertiary Colors. Sự kết hợp để phân chia các cấp độ màu ngoài ý nghĩa giúp chúng ta hiểu được bản chất của màu sắc, còn có ý nghĩa về việc sử dụng chúng để tạo ra sự cân bằng (balance) và hài hòa (harmony) về màu sắc trong một cảnh phim cụ thể. Những vấn đề này sẽ lần lượt được chia sẻ trên iFilmmaking trong các bài viết tiếp theo.

Có hai mô hình primary colors mà người trong lĩnh vực làm phim phải nắm được là: primary colors của ánh sáng (light) và primary colors của thuốc màu (pigment). 

Primary colors của thuốc màu gồm đỏ-vàng-lam (red-yellow-blue) nên còn được gọi là RYB primary colors. Người ta cũng gọi nó là mô hình màu RYB (RYB color mode) hay mô hình màu truyền thống (traditional color mode). Hầu hết các họa sĩ, nghệ sĩ màu đều sử dụng RYB color mode làm nền tảng cho việc phối màu, kết hợp màu để tạo ra sự hài hòa của màu sắc (color harmony) trong các tác phẩm của mình. 

RYB primary colors và RGB primary colors

Primary colors của ánh sáng

Primary colors của ánh sáng gồm đỏ-lục-lam (red-green-blue) nên còn được gọi là RGB primary colors. Người ta cũng gọi nó là mô hình màu RGB (RGB color mode) hay mô hình màu hiện đại (modern color mode) hay hệ thống màu cộng (additive color system). 

Bằng cách sử dụng ba ánh sáng: ánh sáng đỏ (red light), ánh sáng lục (green light) và ánh sáng lam (blue light), chúng ta có thể tạo tất cả các ánh sáng màu khác. Chính vì thế nên nó mới có tên gọi là hệ thộng màu cộng (additive color sytem).

  • Ánh sáng đỏ kết hợp ánh sáng lam được kết quả là ánh sáng đỏ tươi (magenta).
  • Ánh sáng lục kết hợp ánh sáng đỏ được kết quả là ánh sáng vàng (yellow).
  • Ánh sáng lam kết hợp ánh sáng lục được kết quả là ánh sáng lục lam (cyan).
  • Ánh sáng đỏ, lục và lam được kết hợp, kết quả là ánh sáng trắng (white).

Tất cả các thiết bị máy quay video, máy ảnh, điện thoại, màn hình máy tính, màn hình (monitor), tivi, … hiện nay đều lấy RGB color mode làm nền tảng kỹ thuật cho việc hiển thị hình ảnh có màu sắc. 

Ánh sáng trắng phân tách thành ánh sáng màu qua lăng kính. Nguồn: color-meanings.com

Tạm kết về video color mode

Tóm lại, RGB color mode là hệ thống/mô hình màu được sử dụng trong sản xuất video màu. Các hình ảnh video được tạo từ hệ thống màu này đều chứa 3 kênh màu: đỏ, lục, lam. Khi trộn 3 kênh lại với nhau sẽ tạo thành một hình ảnh có đầy đủ màu sắc. 

Tuy nhiên, màu sắc không phải là vô tận. Hệ thống thị giác của con người chỉ có thể nhìn thấy một giới hạn màu nhất định. Hệ thống nhận/đọc màu trên các thiết bị ghi/hiển thị hình ảnh lại bị giới hạn trong vùng nhỏ hơn so với mắt người. Những kiến thức này được chia sẻ trong bài Color Mode, Color Space, Color Gamut đăng trên iFilmmaking trước đó. Mời bạn tìm đọc.