Camera Operator là gì? và 7 kỹ năng “mềm” dành cho cam op trẻ Việt Nam

Cách đây 4 năm, lần đầu tiền tham gia vào một feature film với danh nghĩa Data Wrangler, mình có cơ hội sớm được nhìn và chia sẻ về cách thức hoạt động của một đoàn làm phim chiếu rạp (đoàn phim) tại Việt Nam ngay còn lúc đang mài đít trên ghế nhà trường. Để rồi những kinh nghiệm đấy thực sự quý báu cho những trải nghiệm về vị trí Camera Operator (camop) sau này.

Nói thêm thì trước khi thực sự được ký hợp đồng với một nhà sản xuất với danh nghĩa là cam op, thì mình đã trải qua ít nhất là 2 phim chiếu rạp với vị trí Camera Trainee – op cỡ vài shot của một phim (Ống kính sát nhân – 2017) cho đến Operator máy C (The Lift – 2019) hoàn toàn free – tức là đi học, không nhận lương.

Không ai trả tiền cho mày đi học cả, người ta trả tiền cho mày đi làm, nên ra set phim đừng có nói là mày ra để học khi đã nhận lương.

Trích lời ông chú (Có thể không chính xác từng câu từng chữ)

Camera Operator vs. DOP

Có một điều mình muốn làm rõ ngay từ đầu, đó là vị trí/vai trò (role) của Camera Operator. Với cá nhân mình, đây là một vị trí hoàn toàn riêng biệt với DOP (Director of Photography) – tức là nó không phải là vị trí bước đệm để tiến đến làm DOP. Có những người cả đời chỉ làm cam op, cũng như có những người cả đời chỉ làm first AC, và họ làm tốt công việc của họ. Tất nhiên, do học tập và trưởng thành từ môi trường Hàn Quốc, cũng như làm việc một thời gian tại môi trường Việt Nam, DOP vẫn là mục tiêu cuối cùng trong sự nghiệp của mình.

Vị trí cam op, với mình, là vị trí để mình tích luỹ kinh nghiệm khi vẫn được làm nghề, cũng như vẫn được học hỏi thêm từ những vị DOP giàu kinh nghiệm đi trước.Có thể nói, set film tại Việt Nam cơ bản là giống với phần lớn các set phim khác trên thế giới, tuy nhiên, nó có những yếu tố đặc biệt về môi trường làm việc mà mọi người cần phải tự chuẩn bị thêm với mong muốn sống sót được với nghề. Mình dùng chính xác là sống sót, vì mình biết và nhìn thấy nhiều quay phim sau một thời gian lăn lộn, khi không còn giữ được đam mê bản thân đã bỏ nghề lúc nào không biết.

Vậy cam op thì làm gì?

Có thể nói, việc đầu tiên là phải op được máy quay đã. Sau đó đến op chính xác, rồi đến op thông minh. Mình chia khá là rõ ràng ra như thế vì sau khi trải qua một vài phim, mình đã trưởng thành như thế. Từ việc giữ được tĩnh cái máy quay trên chân máy (chính xác là tĩnh trên flluid head nhé) cho đến việc follow nhân vật, rồi follow on dolly, slider v.v – tất cả cần thời gian luyện tập nhất định. Quả là cái nghề trăm hay không bằng tay quen.

Thế còn op thông minh? Sau khi khá thành thục tay nhanh hơn não, thì bắt đầu phải dùng cái đầu, lấy khung thế nào, bỏ chi tiết nào, follow chi tiết nào. Đặc biệt quan trọng là Cam Op nên biết các quy tắc cơ bản của việc dựng phim, biết người dựng sẽ có khả năng cao là cut ở đâu để biết mà follow cái gì, chọn đối tượng nào để follow.

Tối quan trọng tại môi trường làm việc tại Việt Nam – khi mà phần lớn các set quay film rạp sẽ có 2 máy trở lên. Có thể nói bộ phim gần nhất mình đi dạy mình khá nhiều “trick” trong việc op máy quay. Không học thêm sao được khi nửa đầu phim được đi với máy A top op tài liệu Việt Nam, nửa sau thì đi với máy A top op film Việt Nam luôn.

7 kỹ năng dành “mềm” cho những Camera Operator trẻ Việt Nam

Mình nghĩ, ngoài những thứ cơ bản được học rồi, thì cam op ở Việt Nam cần thêm các kỹ năng đặc biệt nữa để có thể làm nghề tốt hơn.

Thứ nhất: Luôn chuẩn bị nền tảng sức khoẻ tốt nhất

Nghề quay phim cơ bản là rảnh. Trong thời gian rảnh tốt nhất là bạn nên tập luyện nhiều về sức khoẻ, đặc biệt là Chân, Lưng và Vai – những nhóm cơ quan trọng nhất trong việc đảm bảo công việc của bạn sẽ diễn ra hoàn hảo và không bị gián đoạn. 14+ tiếng 1 ngày liên tục trong ít nhất 3-4 tuần, chưa kể sẽ có những thời gian trái lịch sinh hoạt, không có sức khoẻ thì rất khó để cho bạn follow với một sự thoải mái nhất định.

Thứ hai: Luôn ở bên cạnh DOP của bạn khi họ trao đổi với Đạo diễn

Biết trước phải op cái gì là điều kiện tiên quyết để bạn có được sự chuẩn bị tốt nhất. Luôn luôn nắm rõ được cái gì sẽ diễn ra tiếp theo trong khung hình của bạn, không ngần ngại hỏi lại nếu chưa nắm rõ. Đừng biến first take thành công việc lẽ ra bạn phải làm khi rehearsal. First take là first take. Rehearsal là rehearsal. Nhớ nhé!

Thứ ba: Giao tiếp là chìa khóa

Luôn vui vẻ khi có thể, nhưng không phải lúc nào cũng nói. Vị trí cam op với mình là vị trí take order và thực hiện. Luôn hỏi khi không rõ nhưng đừng nói khi không cần thiết. Thử tưởng tượng bạn đang ở tiếng quay thứ 12 trong ngày, và ai cũng trông không happy cho lắm, thì bạn không happy nữa cũng chả giải quyết vấn đề gì, nhìn mọi thứ thoáng ra, ai cũng đang chịu đựng những giây phút này chứ không riêng gì bạn.

Tuy nhiên, đặt ra giới hạn cho bản thân và tâm sự trực tiếp với DOP – sếp trực tiếp của bạn. Với mình thì luôn có thứ tự trong set quay, đừng vượt quyền nó, làm tốt công việc của bạn đã. Đừng chõ mũi vào việc của người khác khi mà đôi khi việc của bạn còn chưa làm xong. Quan trọng đấy, đừng quên. “Tập trung, tập trung và luôn tập trung” cho công việc của bạn nhé. Cố gắng trong đầu lúc nào cũng vang vang cái câu đấy là được.

Thứ tư: Luôn có second plan

Đặc biệt là việc luôn backup đồ ăn trong pouch. Đói mờ mắt là có thật, khi đói quá là chả có op ủng gì tử tế được đâu. Chuẩn bị kỹ càng đồ đi làm, vì set film vui vui thì ở trong thành phố nắng chang chang, bớt vui hơn thì ở đồng quê nhiều muỗi, mà kém vui nhất thì giữa rừng sâu. Chuẩn bị cho mọi tình huồng nhoé.

Thứ năm: để tâm đến những thứ có thể phá hỏng shot của bạn

Riêng với môi trường Việt Nam, thực sự nên để tâm đến những thứ có thể phá hỏng shot của bạn trong khung hình (dây điện, con ruồi và cả tỷ thứ khác), nói với DOP những concern của bạn về khung hình và tìm cách giải quyết.

Thứ sáu: hãy cố gắng hiểu rõ DOP của bạn

Vì mỗi DOP có một khẩu vị riêng về frame, đẹp với người này nhưng chưa chắc hiệu quả với người khác. Nếu được, nói chuyện thật nhiều với họ để biết chính xác họ cần gì. Op tốt với DOP này không chắc chán 100% là bạn được DOP khác đánh giá cao. Biết chọn lựa nha các bạn.

Và cuối cùng: Dành trọn thời gian enjoy trên set

Tin mình đi, đặc biệt vào mùa dịch thế này thì bạn sẽ lại nhớ cảm giác bị hành trên set thôi. Phần vì thu nhập, phần vì nhớ niềm vui khi những người quen ở cạnh nhau cả tháng trời cùng để hoàn thiện cho một bộ phim. Làm phim là phải vui mà, không đúng sao?

Hết dịch rồi, ai cũng sẵn sàng để trở lại set. Nên chắc chắn sẽ còn có nhiều thứ vui vẻ trước mắt. Enjoy shooting nhé các bạn của tôi.

Nguồn: Nam Trung Hoang